Με μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι

Στάλαξε Ελύτη χθες η Google. Με ένα ειδικό Doodle στο λογότυπό της, στο google.gr, τίμησε τον Οδυσσέα Ελύτη, με αφορμή τα 101 χρόνια από τη γέννησή του (2 Νοεμβρίου 1911). Το λογότυπο απεικόνιζε τον ποιητή με ένα καράβι, ένα τσαμπί σταφύλι και μια ελιά, παραπέμποντας στη φράση του: «Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει, με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις».

Στριφογύρισε η φράση του για λίγο πάνω από μια Ελλάδα γονατισμένη. Οι πολλαπλοί συμβολισμοί των λέξεων, με τη γη, τους καρπούς και τη θάλασσα, την εργατικότητα, την παραγωγικότητα και ανάπτυξη, αλλά και την περιπέτεια και την περιέργεια, πόσο μας χαρακτηρίζουν ακόμα; Πόσο αλλοιώθηκε η, κατά Ελύτη, «ελληνικότητα»; Πώς «βλέπουμε τα πράγματα» σήμερα;

Σε ένα «Μονόγραμμα» της ΕΡΤ, του Γιώργου Σγουράκη, (αρχές ’80, υποθέτω), που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα της Google, αφιερωμένο στον νομπελίστα, ο Ελύτης λέει ότι «η ιστορία της Ελλάδας είναι μονίμως πάνω στα ίδια μοτίβα. Αγωνίζεται σαν χώρα μικρή, σαν αδικημένη».

Διαφορετικό το πλαίσιο συζήτησης, άλλες οι αναφορές και -το βασικότερο- μακρινές εποχές. Το μικρό, γεμάτο βιβλία, διαμέρισμά του, από το οποίο μιλούσε ο ποιητής, αναλογεί σε αισθητική αντίληψη και τρόπο ζωής που εγκαταλείφθηκε σιγά σιγά, μαζί με την «ελιά, το αμπέλι και το καράβι». Χάθηκαν στο δίπολο «ξεφάντωμα - ξεπούλημα», για να δανειστούμε ένα σχόλιο του Φλάβιου από τον «Τίμωνα τον Αθηναίο» του Σαίξπηρ. Θάμπωσε η μοναδικότητα της φυσιογνωμίας της χώρας. Μιλούσαμε για το Αρχιπέλαγος και τον Έρωτα αλλά με όλο και λιγότερο αίσθημα και συνείδηση.

Τι απέμεινε από την τρέλα του Εμπειρίκου, τη σωφροσύνη του Σεφέρη και τον συνδυασμό τους στην ποίηση του Ελύτη; Πού αποκόπηκε η συνέχεια μιας πνευματικής παράδοσης, την οποία ακόμη και όταν κακομεταχειριζόμαστε (από την υπερχρήση της) υπήρχε, μας περιείχε; Τι λογής άνθρωποι είμαστε σήμερα οι Νεοέλληνες; Με τι «τρεφόμαστε» και τι επιθυμούμε;

Κάθε φορά που ανατρέχαμε χθες στη μηχανή αναζήτησης του Ιντερνετ, σκοντάφταμε στον Ελύτη. Το λογότυπο ήταν κάτι περισσότερο από μια τιμητική αναφορά. Ήταν η Ελλάδα που σιώπησε κάτω από στρώματα λίπους. Η Ελλάδα «της φωτεινότητας και της διαφάνειας», των πολλών δεξιοτήτων, της εργασίας, των οραμάτων (όχι των υποσχέσεων), της ευρωπαϊκής συνύπαρξης. Εντέλει, ποια Ελλάδα «φτιάξαμε»; Γιατί, όπως λέει και ο ποιητής, «την αλήθεια τη “φτιάχνει” κανείς ακριβώς όπως και το ψέμα».

ΠΗΓΗ:  www.kathimerini.gr